Ouderwets schoon

Schoonmaken met oude klassiekers, zoals soda en groene zeep, is goedkoper en net zo makkelijk. Of hebben we toch echt oxigel-reiniger of ultra-powerspray nodig om onze troep op te ruimen?

Ik sta in de vieste keuken die ik ooit gezien heb. Over de muren en het plafond krioelen honderden fruitvliegjes. De grond ligt bezaaid met troep. Op het aanrecht staat een wankele stapele afwas met vettige pannen, halflege borden en smerig bestek. Aan de ene kant staan nog drie grijs uitgeslagen koelkasten, vol lekkende potjes en beschimmelde etenswaar. Op deze paar vierkante meter, uitgerust met twee gootstenen en twee elektrische fornuizen, koken normaal veertien studenten.

Ik vond deze keuken door een oproepje te plaatsen in de Facebookgroep van Uilenstede, de lokale studentencampus, omdat ik op zoek was naar de perfecte plek om schoonmaakmiddelen te testen. Mijn onderzoeksvraag: werken dure schoonmaakmiddelen beter dan soda en azijn?

Schoonmaken, ik?

Toen ik uit huis ging, kon ik niets op schoonmaakgebied. Mijn moeder hield er een streng beleid op na. Als ik weleens een paar pannen in een vaatwasser zette, viste ze die er zuchtend uit, om ze er vervolgens op (in mijn ogen) identieke wijze weer in te zetten. Was opvouwen, idem. Stofzuigen? Ik heb een keer de stekker in het stopcontact gestoken en toen knalde de stofzuiger uit elkaar. Een teken van bovenaf, besloot ik. Daar moet je niet mee spotten.

Maar dat valt niet eeuwig vol te houden. Ondertussen woon ik vijf jaar op mezelf en heb ik een vrij willekeurige verzameling schoonmaakspullen die mij glimmende tegels, stralende voegen en glanzende douchekoppen beloven. Ik gebruik ze, maar is dat echt nodig?

Wordt het wit?

Ik ga het testen in de studentenkeuken. Eerst de twee fornuizen. Ooit waren ze wit, maar nu zijn ze bruin. Rond de kookpitten zit een dikke, zwarte laag. Ik geef mezelf vijf minuten per fornuis. Eerst links. Ik scheur een zakje zilversoda open en meng die in een bakje met wat warm water. Dan pak ik een schuursponsje. Zodra ik begin, verschijnt er een enorme plas bruin water. Daarna wordt het schrobben. De zwarte rand wil alleen heel langzaam verdwijnen als ik er hard op boen. Als mijn vijf minuten om zijn, is er nog bijna niets van verdwenen. Maar, de rest van het fornuis is nu wel wit. Van bruin-zwart naar wit-zwart.

Nu rechts. Hier mag ik aan de slag met het chemische spul. Speciaal hiervoor heb ik Dubro Keukenontvetter gekocht. Met grote rode letters staat er ‘superkrachtig’ en ‘onverslaanbaar tegen aangekoekt vet’ op. Plaatjes beloven een blinkende pan, afzuigkap en ovenrekje. Ik krijg er zin in: dit varkentje gaan we wel even wassen. Ik spuit het fornuis in, en al snel vormt zich een vies, bruin soepje. Dit moet wel schoon worden toch? Mis. Als ik er een sponsje langs haal, blijkt ook hier dat de zwarte rand om de pitten zich stug verweert. Schrobben laat de zwarte rand opnieuw verdwijnen, maar heel langzaam. Te langzaam. Mijn vijf minuten zijn om.

Oma werkt ook

Het is niet gek dat ik geen verschil zie, weet ook Anoesjka Imambaks, oprichtster van schoonmaakbedrijf Maid at Home. ‘Oma’s producten, van ossengalzeep tot soda, werken daadwerkelijk. Je kan zelfs cola in je toiletpot gooien, dat haalt ook de rotzooi weg.’ Volgens Imambaks heeft het uitgebreide schoonmaakschap van de supermarkt veel meer te maken met marketing dan met beter poetsen. ‘Voor het schoonmaken zelf heb je helemaal niets te maken met al die kleurtjes en geurtjes. Het is letterlijk: het vuil weghalen. Je kunt prima je raam schoonmaken met water en oud krantenpapier, dat werkt ook. Belangrijk zijn de materialen die je gebruikt.’ Haar tip? Microvezeldoekjes. Die doekjes bestaan uit allerlei hele kleine vezeltjes waar het vuil in blijft hangen. ‘Als ze eenmaal vuil zijn, dan moet je ze ook gewoon wassen’, legt Imambaks uit. Uitwringen helpt niet.

Dat je net zo goed oma’s producten kan gebruiken, daar is Hans Razenberg, directeur van de brancheorganisatie van de schoonmaakproductenmarkt (NVZ), het niet mee eens. ‘Al die middeltjes zijn er, omdat er steeds meer spullen en materialen zijn’, legt hij uit. Je telefoon, toetsenbord en kleding worden niet gelukkig van een zand-zeep-soda-aanpak. En dat soda net zo goed zou werken als allesreiniger, vindt hij onzin. ‘Schoonmaken met soda is bijna net zo (in)effectief als schoonmaken met water.’

Bah, bacteriën?

Maar wat is schoon? In mijn test beoordeel ik alleen hoe het eruitziet, of ik de zwarte plekken en bruine aanslag weg kan boenen. Maar had ik niet moeten testen bij welk middel de meeste bacteriën verdwijnen? ‘Schoonmaakmiddelen zijn niet bedoeld om bacteriën dood te maken’, legt Razenberg uit. ‘Je wilt het vuil weghalen waar de bacteriën in kunnen groeien. Echt desinfecteren werkt alleen maar heel even, een uur later heb je alles weer terug.’ Volgens Razenberg moet je vooral de hoekjes en kieren goed schoonmaken. Microbioloog Jasper Buikx van Micropia waarschuwt zelfs voor antibiotische schoonmaakmiddelen, die bedoeld zijn om bacteriën om zeep helpen. ‘Het gaat er niet om of je veel of weinig bacteriën hebt, maar om welke je hebt. En als je ze weghaalt, zijn ze ook in no time terug’, legt hij uit. (zie ook het kader ‘Bacterie voor de schoonmaak’).

Oke, schoonmaken in huis gaat dus vooral om vuil weghalen. In het geval van de studentenkeuken is het de vraag of het überhaupt mogelijk is om een oppervlakte eventjes bacterievrij te maken. Zelfs als de honderden fruitvliegjes zich koest houden, komt er wel weer een student koffiezetten of boterhammen smeren. Ik houd het dus bij een onderzoek naar de vlekverwijderkwaliteiten van de schoonmaakmiddelen.

Aanrecht om zeep

In de volgende test is het aanrecht aan de beurt. Dat is ook behoorlijk vies. Ik denk aan het schoonmaakadvies van Imambaks. Voor de linkerkant maak ik een microvezeldoekje nat en haal het erlangs. Resultaat: ziet er prima uit. Rechts herhaal ik dat met mijn keukenontvetterspray. Resultaat: hetzelfde. Een volgende test met azijn versus Blue Wonder allesreiniger levert opnieuw weinig verschil op. Behalve dan dat de azijn stinkt. ‘Ik vind schoonmaakazijn ook niet echt fijn’, beaamt Imambaks. ‘Dat ruikt vies. Het doet het trucje wel, maar ik gebruik dan liever ecologische schoonmaakmiddeltjes.’

Wie weet is het verschil pas duidelijk bij hardnekkig vuil. In de keuken vind ik een ovenrekje dat compleet zwart is van alle aangekoekte resten. Ik geef mezelf twee minuten en begin te schrobben met een keukensponsje en soda. Er gebeurt bijzonder weinig. Dan maar hopen dat de speciale ‘Oven Gril & BBQ reiniger’ van Blue Wonder meer kan. Ik spuit het in en laat het tien minuten inwerken. Bij het afspoelen komt er een beetje bruinigheid vanaf, maar het meeste blijft kleven. Ik zou het moeten schrobben, lees ik op de fles, maar daar heb ik echt ontzettend geen zin meer in. Mijn handen doen pijn van alle schoonmaakmiddelen, en bij mijn wijsvinger hangt een stukje vel los. Blijkbaar heb ik mijn huid om zeep geholpen. Ik begin er schoon genoeg van te krijgen. Tijd voor de laatste test: de koelkastreiniger.

Wat is schoon?

Van deze reiniger had ik nog nooit gehoord. Het claimt de koelkast makkelijker schoon te maken dan een sopje en bovendien streeploos op te drogen. Maar werkt het ook beter? Ik maak een koelkast open en vis er onder meer een oud zakje spinazie en een pakje worst met dikke donzige witte schimmelvlekken uit. Ik sta nu oog-in-oog met een gore glazen plank vol vlekken. Eerst maar eens de weinig-middeltjes-aanpak: een microvezeldoekje en wat warm water. Ik haal het doekje erlangs en het is schoon. Koelkastreiniger: idem dito. Het grootste verschil is dat dit ‘schoon’ ruikt: naar alcohol en een vleugje parfum. Dat verklaart waarom de koelkastreiniger streeploos opdroogt: alcohol verdampt, waardoor er geen restjes achterblijven. Terwijl een sopje met allesreiniger wel strepen kan achterlaten, want zeep verdampt niet en blijft dus achter. Tenzij je dat natuurlijk weer wegpoetst. En inderdaad, dat is meer werk. Gelukkig laat mijn microvezeldoekje met water evenmin strepen achter.

Voor het oog maakt het niet heel veel uit welk middel je gebruikt. Oké, voor kalk wil je iets zuurs hebben en voor vet iets van zeep (zie het kader: Smaken schoonmaakmiddel). Dat kunnen ook grootmoeders middelen zijn. Maar verder? Je gezond verstand gebruiken is belangrijker. Dus oppassen met rauwe kip, en niet je aanrecht schoonmaken met hetzelfde doekje als waar je net het toilet mee hebt gedaan. En wil je echt investeren? Koop dan een berg microvezeldoekjes.